Το κοινό πρόσωπο των διαταραχών του άγχους

Το κοινό πρόσωπο των διαταραχών του άγχους

Όταν ερχόμαστε αντιμέτωποι με οποιοδήποτε γεγονός το οποίο φαντάζει στα μάτια μας απειλητικό, θα αντιδράσουμε με άγχος. Πρόκειται για μία φυσιολογική αντίδραση στην απειλή. Το σώμα μας παράγει αδρεναλίνη, μία ορμόνη που μας «προετοιμάζει» να ανταπεξέλθουμε σε επικίνδυνες καταστάσεις, κάνοντας την καρδιά μας να λειτουργεί γρηγορότερα για να στείλει αίμα και οξυγόνο στους μυς και στον εγκέφαλο (ταχυκαρδία), κάνοντας του πνεύμονές μας να ανοίγουν για να πάρουν περισσότερο οξυγόνο (αίσθημα ασφυξίας κ.α.), διαταράσσοντας το γαστρεντερολογικό μας σύστημα («πεταλούδες» στο στομάχι, ναυτία, στομαχικές κράμπες) κ.α. Ουσιαστικά, λοιπόν, το άγχος λειτουργεί ως μηχανισμός προστασίας αφού μας προετοιμάζει είτε για να αποφύγουμε τον κίνδυνο είτε για να τον αντιμετωπίσουμε. Όταν ο οργανισμός αντιλαμβάνεται ότι ο κίνδυνος έχει περάσει, επανέρχεται στη φυσιολογική του κατάσταση.

Τι συμβαίνει όμως στην περίπτωση που το άγχος μας είναι υπερβολικά έντονο, διαρκεί πέρα από την έκθεσή μας σε κάποιο κίνδυνο, παρουσιάζεται σε καταστάσεις που αντικειμενικά δεν είναι επικίνδυνες ή απειλητικές ή παρουσιάζεται χωρίς ιδιαίτερο λόγο;

Τότε μιλάμε για παθολογικό ή κλινικό άγχος. Αυτό το άγχος μπορεί να είναι σύμπτωμα διάφορων διαταραχών που ανήκουν σε μία γενική κατηγορία που ονομάζεται αγχώδεις διαταραχές. Σ’ αυτές ανήκουν οι εξής:

• Γενικευμένη αγχώδης διαταραχή
• Διαταραχή πανικού
• Διαταραχή μετά από ψυχοτραυματικό στρες
• Οξεία διαταραχή στρες
• Άγχος υγείας/ υποχονδρίαση
• Ψυχαναγκαστική καταναγκαστική διαταραχή
• Κοινωνικό άγχος
• Ειδική φοβία
• Αγχώδεις διαταραχές μη προσδιοριζόμενες αλλιώς

Σε φυσιολογικές περιπτώσεις, η αντιμετώπιση του άγχους είναι μία γραμμική διαδικασία, δηλαδή:

Εκλυτικό γεγονός → αντιλαμβανόμενη απειλή → αντίδραση άγχους → επιτυχημένη αντίδραση αντιμετώπισης → λύση άγχους

Για παράδειγμα, κάποιος βρίσκεται σπίτι του και παρακολουθεί ήρεμος τηλεόραση. Ξαφνικά γίνεται ένας σεισμός, ο οποίος εύλογα γίνεται αντιληπτός από το άτομο ως «απειλή», και ο οργανισμός του αντιδρά με όλα τα σωματικά συμπτώματα που αναφέραμε παραπάνω ώστε να τον «βοηθήσει» να ανταπεξέλθει στην κατάσταση. Το άτομο λοιπόν μέσα σε δευτερόλεπτα έχει αντιληφθεί τι συμβαίνει και τρέχει να καλυφθεί κάτω από το τραπέζι. Με το πέρας του σεισμού το άγχος λύεται και ο οργανισμός επανέρχεται στη φυσιολογική του κατάσταση. Όλη αυτή η διαδικασία είναι φυσιολογική και γίνεται σχεδόν αυτόματα δίνοντας στο άτομο το χρόνο να αντιδράσει.

Ωστόσο, οι αγχώδεις διαταραχές αναπαριστώνται από μία κυκλική διαδικασία που χαρακτηρίζεται φαύλος κύκλος κατά την οποία οι αντιδράσεις του ατόμου εξυπηρετούν τη διατήρηση και επιδείνωση του άγχους οπότε μιλάμε για διαταραχή του άγχους:

anxiety

Για παράδειγμα, ένας αγχώδης υπάλληλος μαθαίνει από τον προϊστάμενό του ότι έχει επιλεγεί να κάνει μία παρουσίαση σε υποψήφιους πελάτες της εταιρείας. Θεωρεί αυτό το γεγονός ως απειλητικό και βιώνει υψηλά επίπεδα άγχους, η σκέψη του εστιάζεται μόνο σε αυτή την παρουσίαση και έχει υπερένταση με αποτέλεσμα να μην μπορεί να προετοιμαστεί αποτελεσματικά. Αυτό τον οδηγεί στο να μην τα πάει καλά και επιβεβαιώνει την αρχική του πεποίθηση ότι είναι ανεπαρκής.

Ποια είναι τα κοινά σημεία των αγχωδών διαταραχών;

Πέρα από τα σωματικά συμπτώματα του στρες που είναι κοινά σε όλες τις παραπάνω διαταραχές, υπάρχουν κι άλλα στοιχεία που μας κάνουν να τις ομαδοποιούμε σε μία κατηγορία:

Υπερβολική ανησυχία ακόμα και για πράγματα αντικειμενικά ασήμαντα.
• Υπερβολική εστίαση της προσοχής στην «απειλή».
Επίμονες και απειλητικές σκέψεις και εικόνες.
Κοινός τρόπος σκέψης και παρερμηνεία εξωτερικών ή εσωτερικών ερεθισμάτων. Συγκεκριμένα υπερεκτιμούν μία «απειλή» ή τις συνέπειές της και υποτιμούν τις δικές τους ικανότητες να ανταπεξέλθουν.
• Αντίληψη του εαυτού τους ως ανεπαρκή, του κόσμου γενικότερα ως απαιτητικού και απειλητικού και του μέλλοντος ως αβέβαιου και απρόβλεπτου.
• Κοινές διαδικασίες διατήρησης, δηλαδή τρόπους αντιμετώπισης που επιλέγει το άτομο, όπως για παράδειγμα η αποφυγή, προκειμένου να προστατευτεί από την επαναλαμβανόμενη απειλή. Τέτοιες αντιδράσεις παρέχουν βραχυπρόθεσμη ανακούφιση αλλά μακροπρόθεσμα συντηρούν το πρόβλημα αφού δεν δίνουν στο άτομο την ευκαιρία να βιώσει διορθωτικές εμπειρίες και να «σπάσει» τον φαύλο κύκλο του άγχους του. Με λίγα λόγια, οι αρχικοί φόβοι του ατόμου παραμένουν άθικτοι, έτοιμοι να πυροδοτηθούν κάποια στιγμή αργότερα κι έτσι διαιωνίζονται.

Θεραπευτικές προσεγγίσεις

Συνοπτικά, τα κοινά σημεία των αγχωδών διαταραχών εμφανίζονται σε επίπεδο σκέψης, σε επίπεδο συμπεριφοράς και σε σωματικό/ οργανικό επίπεδο. Αυτά είναι και τα επίπεδα στα οποία παρεμβαίνει η γνωσιακή – συμπεριφορική θεραπεία, κύριος στόχος της οποίας είναι το «σπάσιμο» του φαύλου κύκλου. Καταρχήν παρεμβαίνουμε γνωσιακά (σε επίπεδο σκέψης), τροποποιώντας τη μη ρεαλιστική, δυσλειτουργική πεποίθηση του ατόμου σχετικά με το πόσο απειλητικό είναι το ερέθισμα και κάνοντάς την πιο ρεαλιστική και λειτουργική. Παρεμβαίνουμε συμπεριφορικά, ώστε το άτομο να αλλάξει τον τρόπο που αντιδρά σε αυτό που φοβάται, προκαλώντας το και αντιμετωπίζοντάς το. Έτσι ο κύκλος διακόπτεται και το πρόβλημα σταματά να συντηρείται. Επίσης, το άτομο εκπαιδεύεται σε τεχνικές χαλάρωσης παρεμβαίνοντας και στα σωματικά συμπτώματα του άγχους.

Παρόλα τα κοινά σημεία τους, οι παραπάνω διαταραχές έχουν και σημαντικές διαφορές που τις κάνουν να ξεχωρίζουν μεταξύ τους. Αυτές αφορούν κυρίως στο πού εστιάζεται η αντιλαμβανόμενη απειλή. Σε επόμενες αναρτήσεις μας θα αναφερθούμε διεξοδικά στη θεραπεία των αγχωδών διαταραχών καθώς και στις διαφορές τους.


Στην Ελλάδα υπάρχει εξειδικευμένο πρόγραμμα  Γνωσιακής Συμπεριφορικής Θεραπείας καθώς και το πρόγραμμα διαχείρισης άγχους και στρες το οποίο προσφέρεται από το κέντρο διαταραχών διάθεσης του Δρ. Ιωάννη Μάλλιαρη και Συνεργάτες

Συγγραφή άρθρου: Θεοδώρα Αναστασίου, Ψυχολόγος, Επιστημονικός Συνεργάτης του Γραφείου Ψυχικής Υγείας του Δρ. Ιωάννη Μάλλιαρη και Συνεργάτες.Επιστημονική επιμέλεια: Δρ. Ιωάννης Μάλλιαρης, Ψυχολόγος, Διδάκτωρ Κλινικής Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου του Λονδίνου.

Πηγή: Αναστασίου & Μάλλιαρης, 2014, agxos.gr . Ελεύθερη η αναδημοσίευση, ως έχει, με αναφορά στην πηγή.

Σχόλια

Δεν υπάρχουν ακόμη σχόλια. Γιατί δεν ξεκινάτε τη συζήτηση;

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνσή σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *